Mooie wandeling in de gemeente Onderbanken, tegen de Duitse Selfkant dat ooit tot Nederlands grondgebied hoorde. U vertrekt vanaf de parkeerplaats nabij brouwerij De Maar, in Jabeek. Adres: Maar 15, Jabeek. U loopt door een mooi tunnelltje onder de weg door en hier wandelt u op een betonnenpaadje met allerlei diersporen afgedrukt. Daarna komt u in Bingelrade (heel aparte vierkante kerktoren) en een oude waterput. Vervolgens schampt u Merkelbeek en bereikt via natuurgebied De Waart de pauzeplaats in Doenrade. Na de pauze wandeltu langs een klein stuk grens met Duitsland weer terug via het z.g. Sjwaffelgetske naar het startpunt terug.

Pauzegelegenheid: Gasterie Dobbelsteyn, Kerkstrata 23 te Doenrade.http://www.gasteriedobbelsteyn.nl/
conact@gasteriedobbelsteyn.nl

Jabeek (Limburgs: Joabik) is een kleine woonkern in de gemeente Onderbanken in Nederlands-Limburg. De naam is vermoedelijk een afgeleide van de Quabeek(se) Grub die tegenwoordig weer bovengronds door het dorpje loopt. Jabeek heeft ongeveer 760 inwoners. Jabeek was tot de laatste herindeling in 1982 lange tijd de kleinste gemeente van Nederland. Deze omvatte tevens het gehucht Etzenrade. Het dorp ligt in het Bekken van de Roode Beek.

Kenmerkend is de H. Gertrudiskerk van architect P.J.H. Cuypers. Daarnaast staan er vele monumentale en beschermde carréboerderijen. Enkele zijn nog met een gangenstelsel met elkaar verbonden. Dit stamt uit de tijd van de Bokkenrijders, zo kon men naar elkaar vluchten.

Het centrum van Jabeek bestaat uit de Maar (afgeleid van het Latijnse "Mare" dat zee betekent). In het verleden was hier een beek of water. Momenteel zijn de plannen voltooid om de Maar in de oorspronkelijke toestand terug te brengen. Zo is de Quabeek ontkluisd en stroomt het water weer door de dorpskern. Middels een originele inrichting van straten, kerkepaden en natuur, is het historische karakter van het dorp versterkt.

Zeer uniek zijn ook de Jabeekse Bossen aan de Roode Beek die worden beheerd door Natuurmonumenten. Hier zijn enkele monumentale watermolens te vinden, waaronder de Etzenrader Mühle.

Tegenwoordig is Jabeek ook bekend in de kunstwereld door de aanwezigheid van enkele kunstenaars (waar onder Fons Bloemen) en de Galerie REM.

Bingelrade (Limburgs: Bèngelder) is een dorp dat sinds 1982 samen met Jabeek, Merkelbeek en Schinveld deel uitmaakt van de gemeente Onderbanken in het zuiden van Nederlands-Limburg. De plaats ligt ten noorden van Brunssum en bestaat voornamelijk uit lintbebouwing langs een aantal wegen. Het dorp ligt in het Bekken van de Roode Beek.

Het dorp bestaat uit de vier oorspronkelijk afzonderlijke kernen Bingelrade, Quabeek, Raath en Viel. Quabeek en Raath zijn inmiddels volledig met Bingelrade vergroeid en niet meer als afzonderlijke kernen herkenbaar.

In Raath staat het gelijknamige kasteelachtige landhuis, dat in de negentiende eeuw op de plaats van een verdwenen kasteel gebouwd werd. Vlak bij het kasteel ligt het in mergelsteen en hout uitgevoerde puthuisje van Bingelrade uit 1664. De parochiekerk van het dorp, de Sint-Lambertuskerk, werd in 1935 gebouwd naar een ontwerp van architect J.E. Schoenmaekers uit Sittard. De bouwstijl verwijst naar de gotiek (spitsboogvensters), maar in het trapvormige torenfront zijn ook duidelijke art deco-invloeden aanwezig.

Doenrade (Limburgs: Doonder) is een dorp met ongeveer 1300 inwoners dat vanaf 1982 deel is van de gemeente Schinnen. Voor 1982 maakte Doenrade deel uit van de voormalige gemeente Oirsbeek. De naam Doenrade werd vroeger ook wel als Doenraedt geschreven. Het Plateau van Doenrade heeft zijn hoogste punt op 112 meter NAP.

De kern van Doenrade is ontstaan langs de oude handelsweg vanuit Duitsland via het plateau richting Maastricht. De oudst bekende naam van Doenrade luidt Dudenrode, een naam die voorkomt in een akte uit 1170. Het gebied was waarschijnlijk al langer bewoond. Er zijn scherven gevonden die uit de Frankische tijd stammen.

Kasteel
Het meest opmerkelijke gebouw van Doenrade is kasteel Doenrade dat ten zuiden van het dorp ligt. Dit kasteel stamt uit de 16e eeuw, maar is in de 18e eeuw sterk gewijzigd. Het is tegenwoordig in gebruik als hotel-restaurant.

Kerk
De Sint-Jozefkerk van Doenrade werd in 1871-1872 gebouwd naar een ontwerp van A.C. Bolsius. In 1725 werd Doenrade officieel door het bisdom Roermond bij de parochie Oirsbeek ingedeeld. als herinnering en aandenken werd toen op de plek van het huidige gemeenschapshuis een groot kruisbeeld met een nis geplaatst. In die nis stond een beeldje (Anna te drieen ) dat nu in de parochiekerk boven de deur naar het oksaal staat. Ook was het de plek waar de scheiding lag van parochianen die in Oirsbeek naar de kerk gingen en de parochianen die in Hillensberg de kerk bezochten. Verder heeft ook een familie Dobbelsteijn op deze plek gewoond.

Selfkant
De Selfkant is een streek en gemeente in Duitsland. Deze streek was van 1949 tot 1963 een zogeheten ‘drostambt’ binnen de provincie Limburg, met ongeveer dezelfde status als een gemeente. In de periode dat dit gebied bij Nederland hoorde, spelde men het als Zelfkant. De streek Selfkant ligt O van Sittard, Nieuwstadt en Susteren.

Statistische gegevens

- In de Selfkant liggen de volgende kernen (met inwonertallen volgens de Volkstelling van 1960): Tüddern (dat in die tijd ver-Nederlandst werd tot Tudderen) 1.141, Süsterseel 1.099, Heilder en Höngen 1.065, Havert en Stein 603, Schalbruch 549, Wehr 522, Hillensberg 378, Millen 357, Isenbruch 265 en Mindergangelt 82.

- Bij de toevoeging aan Nederland in 1949 omvatte het gebied in totaal 4.171 hectare met 5.665 inwoners. Bij de teruggave aan Duitsland in 1963 had het 6.291 inwoners. Bij die gelegenheid zijn tevens enkele kleine grenscorrecties met Susteren, Schinveld, Nieuwstadt en Sittard doorgevoerd. 8 inwoners gingen naar Susteren, de overige gebiedjes waren onbewoond.

Geschiedenis

Deze streek heeft (evenals het bekendere O van Lobith gelegen Elten, het minder bekende Z van Dinxperlo gelegen Süderwick en nog enkele tientallen kleinere gebieden) van 1949 tot 1963 bij Nederland gehoord, in het kader van ‘herstelbetalingen’ door Duitsland aan Nederland als gevolg van de Tweede Wereldoorlog. De belangrijkste plaatsen in deze streek waren Havert, Höngen, Susterseel, Tüddern en Wehr.

Deze plaatsen hadden alle een postkantoor. De filatelisten hebben hier een interessant verzamelgebied aan overgehouden; van Duitse plaatsen die slechts gedurende vijftien jaren Nederlandse postzegels, stempels en aantekenstrookjes hebben gebruikt valt een leuke collectie op te zetten. Mede omdat er gedurende de ‘overgangen’ in 1949 en 1963 postaal bijzondere dingen zijn gebeurd, zoals Nederlandse zegels met Duitse stempels, en noodstempels en -aantekenstrookjes in soorten en maten. Daar kun je een boek over schrijven... Dat is dan ook gebeurd. 

Toen de Zelfkant in 1963 aan Duitsland werd teruggegeven, behield Nederland het recht de doorgaande verkeersweg (verbindingsweg) Koningsbosch-Schinveld te gebruiken. Deze weg was inmiddels een dusdanig belangrijke noord-zuidschakel geworden dat Nederland de weg niet meer wilde missen. Bovendien was deze weg de kortste verbinding tussen het oude mijngebied rond Heerlen en Kerkrade en de beoogde toekomstige Beatrixmijn in het Meinweggebied bij Roermond. Die mijn is overigens nooit in exploitatie genomen. Alle gelijkvloerse kruisingen verdwenen en werden (vrijwel alle) door viaducten vervangen. In art. 49 lid 1 van het Tractaat werd bepaald, dat de kosten van de kunstwerken in de ‘internationale weg’, die Zuid-Limburg met Midden-Limburg verbindt over (opnieuw) Duits gebied, voor rekening van Nederland komen. Nederland heeft in de Zelfkant (dat waar het de bewoonde dorpen en gehuchten betrof grotendeels in puin lag, zoals aan Nederlandse zijde onder meer met Susteren het geval was), behoorlijk wat geïnvesteerd, ook natuurlijk om het voor de nieuwe Nederlanders wat aantrekkelijker te maken in Nederland te aarden. Ook de ‘Brunssum-weg’, zoals de eerdergenoemde verbindingsweg ook wel werd genoemd, heeft kapitalen gekost.

In 2002 hebben Nederland en Duitsland een overeenkomst gesloten waarin de speciale rechten van Nederland op deze weg komen te vervallen. Het beheer van het 8,5 km lange Duitse gedeelte van de weg is overgedragen aan Duitsland en de weg zal worden aangesloten op het Duitse wegennet.