Mooie grensoverschrijdende rondwandeling van Sittard-Noord naar de Selfkant (Millen), waarbij u o.a. ook het vroegere kasteel Millen (thans huis Millen) passeert..

U start op de parkeerplaats aan de Sportcentrumlaan 1 in Sittard.

Pauzemogelijkheid bij: De Verborge Uul
Millener Weg 42a
52538 Selfkant

T (NL): 0031-6-27052818
T (DE): 0049-2456-5093855

info@deverborgeuul.com
http://deverborgeuul.com/

Sittard (Limburgs: Zitterd) is een stad in Nederlands-Limburg, in het overgangsgebied tussen Midden-Limburg en het Zuid-Limburgse heuvelland. Het is een van de oudste plaatsen in Nederland en de op een na oudste stad van Limburg.

Sittard vormt sinds 2001 tezamen met het iets zuidelijker, in de voormalige Westelijke Mijnstreek gelegen Geleen en een aantal kleinere plaatsen, waaronder Born, de gemeente Sittard-Geleen. Door deze fusie is de gemeente Sittard-Geleen qua inwonertal (ca. 95.000) de derde van de provincie geworden.
De naam Sittard is afgeleid van Siter, van het Oudhoogduitse sîte, hoogte of berghelling en de plaats lag dan ook tegen een helling, de Kollenberg. Dit gebied was gunstig gelegen tussen de Geleenbeek en de Roode Beek.

Geschiedenis
Het oorspronkelijke achterland van Sittard vormt het historische Land van Zwentibold rond de Graetheide. De geschiedenis van dit gebied gaat terug tot de zevende eeuw. Deze geschiedenis hebben de stad en de streek echter niet gedeeld met het moderne Zuid-Limburg. Sittard, Born en Susteren hebben maar een relatief korte tijd deel uitgemaakt van het Hertogdom Limburg. Deze drie plaatsen hebben vanaf 1400 een Gulikse geschiedenis.

De oorspronkelijke nederzetting die later de stad Sittard werd is vermoedelijk ontstaan in de Karolingische tijd, tussen 700 en 1000, al zijn er ook al duidelijke sporen van bewoning in de Merovingische periode. Zij wordt voor het eerst als Sitter vermeld in 1157. Op de betreffende plek ontstonden destijds drie nederzettingen: Haagsittert, Broeksittard en de huidige stad Sittard.

Sittard groeide vanaf de 11e eeuw sterk uit en kreeg in 1243 stadsrechten. In de eeuwen daarna leed de stad geregeld oorlogsschade. In 1677, ten tijde van de Hollandse Oorlog, werd zij in een door Franse troepen aangestoken stadsbrand bijna volledig verwoest.

In de loop der eeuwen hoorde Sittard beurtelings bij het hertogdom Gulik, de Republiek der Verenigde Nederlanden, België (in de periode 1830-39) en de Duitse Confederatie. Pas in 1867 werd de stad definitief bij Nederland gevoegd.

In de jaren 60 en 70 van de 20e eeuw is het centrum van Sittard sterk gesaneerd, waarbij veel oude gebouwen zijn vervangen door moderne. Ook is er een geheel nieuw winkelcentrum aangelegd.

Inwonertal
In 2016 telde de stad Sittard iets meer dan 37.500 inwoners. Op een oppervlakte van 1865 hectare land is dat een bevolkingsdichtheid van 2013 inwoners/km². Van de voormalige gemeente Sittard maakten tussen 1982 en 2001 naast Sittard zelf ook de kleinere kernen Broeksittard, Einighausen, Guttecoven, Limbricht, Munstergeleen en Windraak, (met gezamenlijk zo'n 12.000 inwoners) deel uit. Ten tijde van haar opheffing op 1 januari 2001 had de gemeente Sittard meer dan 49.000 inwoners en Geleen bijna 34.000.

Ligging
Sittard ligt precies ingeklemd tussen twee rijksgrenzen in het smalste gedeelte van de provincie Limburg, tevens het smalste stuk van Nederland. In het oosten en noordoosten grenst het aan Duitsland, nabij de gemeente Selfkant, en in het westen aan de Maas, die de grens met België vormt.

Millen is een klein, maar historisch niet onbelangrijk kerkdorpje in de gemeente Selfkant (Duitsland), aan de grens bij het Nederlandse Nieuwstadt en Sittard. Millen telt ongeveer 300 inwoners. Millen heeft zelf een rijk verleden, maar het heeft ook voor Nederland een eigen rol gespeeld in de geschiedenis. Dat laatste geldt ook voor de streek en de gemeente waarvan het deel uitmaakt. Millen is het meest westelijk gelegen dorp van Duitsland.
De vroegere geschiedenis van Millen is nauw verbonden met die van het Hertogdom Gulik. Millen was in de middeleeuwen de belangrijkste heerlijkheid in de Selfkant. Het was oorspronkelijk de residentie van de heren van Millen, die in 1282 deel werd van de heerlijkheid Heinsberg. Millen kreeg stadsrechten onder de Gelderse hertog Willem III van Gulik, nadat deze in 1393 tevens hertog van Gulik was geworden. Inmiddels was Millen door verdere verpanding via de graven van Moers (1363) overgegaan aan de hertog van Brabant (1378). De aanspraken op Millen door Brabant en Gulik werden in 1420 bijgelegd door een verpanding aan Jan II van Heinsberg, tot het in 1499 definitief Guliks werd.

In 1499 werd Millen de zetel van een drossaard (Amtmann). Het noordelijk deel van de huidige gemeente Selfkant (met Millen, Havert, Höngen en Saeffelen) viel enkele eeuwen lang onder het ambt Millen. Oorspronkelijk was dat veel omvangrijker, onder meer ook Gangelt en Waldfeucht omvattend. Sittard en Susteren echter vielen onder het ambt Born, dat in het westen aan het ambt Millen grensde. De zuidelijke helft (Tüddern, Wehr, Süsterseel en Hillensberg) behoorde ook tot het ambt Born en vanaf 1709 tot het nieuw gevormde ambt Sittard.

Burg Millen, Selfkant in 1720.
Sittard en omgeving hebben dus eeuwenlang deel uitgemaakt van deze beide westelijke districten van Gulik. De geschiedenis van de Selfkant en die van Sittard gingen in de periode van 1400 tot bijna 1800 samen.

Het Kasteel
De Roode Beek die tegenwoordig pal langs, maar historisch eigenlijk dòòr Millen loopt, vormt hier sinds 1815 een staatsgrens. Maar wat een natuurlijke grens lijkt is in feite een hoogst onnatuurlijke breuk. Aan de linkerzijde van de beek, thans op grondgebied van Nieuwstadt, ligt namelijk het Kasteel van Millen of Huis Millen, met daarbij de ruïne van de oude middeleeuwse burcht. Aan die burcht had Millen eeuwenlang zijn bestaan te danken. Het dorp en het kasteel horen onverbrekelijk bij elkaar en vormen ook nu nog tezamen een zeer rustiek ensemble aan beide zijden van de beek. Maar er heeft in 1815 wel een onverbiddelijke boedelscheiding plaatsgevonden. Beide zo typisch complementaire delen staan nu verweesd tegenover elkaar.

Kasteel Millen
Deze voor Millen zelf hoogst ongelukkige situatie is pas na de nederlaag van Napoleon door de hogere politiek zo gecreëerd. In de lappendeken van staatjes en vrijplaatsen die de Limburgse gewesten onder het Ancien Régime vormden, was onder Franse heerschappiij het Roerdepartement gevormd. Na de Franse nederlaag werd tijdens het Congres van Wenen de nieuwe grens tussen Pruisen en het nieuwe Verenigd Koninkrijk der Nederlanden getrokken. De gehele Maasoever, inclusief Sittard, kwam bij Nederland, de rest van Gulik bij Pruisen.

Het oorspronkelijke kasteel had als een bolwerk uit de feodale tijd zijn functie toen al lang verloren en de latere voorburcht met kasteelwoning heeft weliswaar een monumentale waarde, maar vormt toch slechts een schim van de vervlogen grootheid van deze locatie. Het waren de Heren van Millen, van Heinsberg en van Gelre, die hier tussen 1100 en 1600 strategische belangen hadden, zoals ook later de familie Nassau-Dillenburg.

Parochiële proosdijkerk van Sint Nicolaas
Aan de rechteroever van de Roode Beek kan de dorpskern bogen op enkele andere monumenten. Nu de kasteeltoren nog slechts een ruïne is, domineert het gedeeltelijk al tien eeuwen oude parochiekerkje het dorpje. Dit oorspronkelijk vroeg-Romaanse zaalkerkje, gewijd aan St. Nicolaas, hoorde vroeger bij het kasteel. Van buiten tamelijk onooglijk, is het interieur zeer waardevol. Daarnaast bevinden zich de oude proosdij en de tiendschuur.

Ook bezienswaardig en schilderachtig gelegen is de 18e-eeuwse dubbele watermolen (olie- en korenmolen) bij het kasteel, aan beide zijden van de Roode Beek liggend, dus deels in Duitsland, deels in Nederland.

Het recente verhaal van de Selfkant
Millen heeft na de Tweede Wereldoorlog gedurende veertien jaren bij Nederland gehoord (van 1949 tot 1963), net als het grootste deel van de Duitse gemeente Selfkant. Het bezit van dit door Nederland als grenscorrectie geannexeerde gebied rond Tudderen, tezamen met enkele andere gebieden, was een symbolische schadevergoeding voor het enorme leed en de schade die de oorlog Nederland had toegebracht.

De dorpjes, die door de oorlog erg gehavend waren, werden op Nederlandse kosten hersteld. Ook werd er tussen 1957 en 1959 een autoweg aangelegd, de N274 tussen Koningsbosch bij Roermond en Schinveld bij Brunssum, die dwars door de Selfkant liep en zo een kortere verbinding tussen Midden- en Zuid-Limburg vormde dan de toch al overbelaste flessenhals bij Sittard. Deze ontsluitingsweg was bedoeld voor Nederlands woon- en werkverkeer, onder meer om mijnwerkers uit Midden-Limburg naar en van de Mijnstreek te vervoeren. Toen de geannexeerde gebieden weer aan Duitsland werden teruggegeven, bedong Nederland het alleen-gebruiksrecht van deze weg, zodat er geen op- of afritten in de Selfkant waren.

Normalisatie
Sinds de binnengrenzen in het Schengengebied opener zijn geworden leverde een dergelijke corridor voor Nederland eigenlijk niet veel winst meer op, terwijl het onderhoud wel een kostenpost bleef. In 2002 is deze weg uiteindelijk aan Duitsland overgedragen, zodat ze ook voor het lokale verkeer in de Selfkant kan dienen. Dat vergde voor de Duitsers op hun beurt weer kostbare en ingewikkelde voorzieningen. Zo heeft ook dit voormalige stukje ogenschijnlijk niemandsland infrastructureel een beetje armslag gekregen.

Het ongerept landelijke was tot nu toe de grootste charme van het gebied. Volgens de Duitse autoriteiten zal de Selfkant een buitengebied met agrarische bestemming blijven. Milieubewustzijn vormt er zelfs een speerpunt, als tegenwicht voor de Nederlandse buurgemeente Sittard-Geleen.

Kasteel Millen of Huis Millen is een ruïne bij Nieuwstadt in Nederlands-Limburg, net over de grens van het Duitse dorp Millen, bestaande uit een donjon uit de veertiende eeuw, een stuk ringmuur en een zwaarder muurdeel.
Van het eerste kasteel, dat in 1287 afbrandde, is niets meer terug te vinden op de motteheuvel, evenmin als van de herbouw. Het opnieuw gebouwde kasteel was in 1365 zo vervallen, dat men de opdracht gaf het wederom te verbouwen. Waarschijnlijk stamt de huidige ruïne nog van die tweede herbouw. De laatste herbouw is waarschijnlijk in fases verlopen. In de strijd tussen Gelre en Karel V zou het kasteel verwoest zijn door zowel Maarten van Rossum, als door René van Chalon. Wat hier echter werkelijk gebeurde is niet bekend. Op de landsdag van Gulik-Kleef-Bergh werd afgesproken de kastelen Born en Millen af te breken. Alleen Born werd echter in die tijd afgebroken; Millen werd pas in de achttiende eeuw afgebroken.

In de zeventiende eeuw werd zo'n 100 meter van het oude kasteel een nieuw gebouw opgetrokken, dat rond 1700 uitgebreid werd met lage dienstgebouwen.

Het nieuwe kasteel is niet te bezichtigen, maar vanaf de weg te zien. De ruïne van het oude kasteel is vooral 's winters gedeeltelijk te zien.

Vlak naast het landgoed, aan de rand van het industrieterrein, is in 1999 door de bewoner het Parkbos Millen ontwikkeld.

Na de aanleg van de provinciale weg N297, waarbij de rechtstreekse verbinding met Nieuwstadt werd opgeheven, werd het gehele gebied ten zuiden van deze nieuwe weg, inclusief het landgoed volledig bij de gemeente Sittard-Geleen gevoegd.

Relatie met Nassau
In het jaar 1462 was de drossaard van Millen voogd van de minderjarige Engelbrecht II van Nassau, die al op zeer jonge leeftijd heer van Millen was. Deze Engelbrecht II, de zoon van Maria van Loon-Heinsberg, werd in latere jaren de eerste landvoogd van de Habsburgse Nederlanden (1485-1486) met Brussel als bestuurscentrum. Maria van Loon-Heinsberg verruilde de residentie van Millen, dat Dirk II van Heinsberg het jaar 1282 had aangekocht, het jaar 1499 voor het Brabantse Diest. Het wapen van Maria (de overgrootmoeder van Willem van Oranje) de witte Leeuw van Limburg is terug te vinden in het wapen van de Nederlandse gemeente Roerdalen.

Further information at