Mooie rondwandeling op de grens van de provincie Noord-Brabant en Limburg door het Weerterbos.

U start in Maarheeze op de T-splitsing Fazantlaan en De Hommelberg.

Pauzemogelijkheid bij: Daatjeshoeve, Heugterbroekdijk 34
6031, Nederweert, Limburg, NLD
http://www.daatjeshoeve.nl/
E-mail: info@daatjeshoeve.nl

Op de grens van Limburg en Noord-Brabant, ten noordwesten van Weert, ligt het Weerterbos, waarvan 705 ha eigendom is van Het Limburgs Landschap. Het gebied bestaat uit vochtige en droge bossen, graslandpercelen en kleine heideveldjes. Verspreid liggen herstelde vennen en centraal in het gebied bevindt zich de tot natuurgebied omgevormde graslandenclave van voormalige boerderij de Grashut.
Het Weerterbos was vanwege zijn ligging in een laagte van oudsher bos en moeras. Dit blijkt uit namen van delen van het gebied: Voorste en Achterste Hout, Hugterbroek, In den Vloed en natuurlijk Weerterbos zelf. Deze naam werd voor het eerst op kaarten uit 1666 gebruikt. Het gebied lag toen op de grens van de gemeenten Budel, Someren, Hugten, Weert en Nederweert. Een eerste grenspaal op het 'vijf-gemeentenpunt' werd waarschijnlijk in 1548 geplaatst. Tegenwoordig staat hier nog een grenspaal uit 1745 die er onder verantwoordelijkheid van de toenmalige magistraat van Weert is neergezet. Dit is nu een beschermd monument. Een ander beschermd monument in het Weerterbos is de grenskerk. In 1648 werd de Vrede van Münster getekend, die het huidige Nederland verdeelde in een protestants [Nederlands] en een katholiek [Spaans] deel. De grens van beide gebieden lag ten westen van het Weerterbos. In het Staatse Brabant was katholicisme verboden maar in Weert, dat tot het Spaanse gebied behoorde, mocht dit geloof wel beleden worden. Daartoe werd in het Weerterbos een grenskerk opgericht, waar de Minderbroeders uit Weert in de missen voorgingen. Eerst vonden de diensten in de open lucht plaats. In 1650 werd echter een eenvoudige kerk gebouwd, waar tot in 1712 missen werden gehouden. Daarna werden ook in de protestantse Nederlanden oogluikend weer katholieke kerkdiensten toegestaan. Op de plaats van de vroegere kerk staat sinds 1956 het grenskerkmonument. In de tijd waarin grenspaal en grenskerk dienst deden, was het Weerterbos een stuk ruiger dan nu. Er leefden wolven, wat regelmatig terugkomt in officiële stukken over de wolvenjacht, de eerste maal in 1517. Zeker tot in de 19e eeuw leefden ze in de regio en brachten daarbij schade toe aan schapen die vooral voor de wol geteeld werden. De wolindustrie was destijds goed ontwikkeld in de omgeving van Weert. Ook de leerlooierij floreerde. Er werd in het Weerterbos eikenschors gehaald, dat door watermolens werd fijngemalen en tijdens het leerlooiproces werd gebruikt. Er staan nog enkele oude zomereiken in het Weerterbos, die mogelijk uit die tijd stammen. De meeste zijn echter gesneuveld bij ontginningen in de 19e en 20e eeuw. Zo werden vanaf 1800-1810 de gronden rond de Grashut ontgonnen. Vanaf 1850 was sprake van een echt agrarisch bedrijf. Later werd het Hugterbroek ontgonnen in het kader van werkverschaffing op initiatief van het Waterschap De Oude Graef. Het centrale deel van het Weerterbos bleef echter te nat voor reguliere landbouw. Hier werd bos op rabatten [verhoogde ruggen in vochtig terrein] aangelegd; populieren en aangeplante grove dennen doen het op deze vochtige bodem verrassend goed. In 1969 startte Het Limburgs Landschap met aankopen in het Weerterbos. Het gebied is over talloze eigenaren verdeeld, maar geleidelijk wordt een aaneengesloten areaal natuurgebied gerealiseerd. In 1981 schonk de gemeente Weert de enclave met het grenskerkmonument aan de toen 50-jarige Stichting.
Het Weerterbos omvat verschillende bostypen. In het centrale natte deel staan bossen waar van nature zwarte els, zachte berk en enkele wilgensoorten de boventoon voeren. Nu komen echter ook grove dennen, populieren en zelfs fijnspar plaatselijk nog voor. In de ondergroei zijn allerlei zeggen, koningsvaren, gele lis en wolfspoot te vinden. De Oude Graaf, een gegraven waterloop die vroeger het overtollige water uit het bos afvoerde, doorsnijdt dit gebied . De Oude Graaf wordt onder andere gevoed door kwelwater. Dit blijkt onder meer uit het voorkomen van waterplanten als waterviolier, duizendknoopfonteinkruid en grote waterranonkel. Er komt een van de weinige Nederlandse populaties van de beekschaatsenrijder voor, een insect dat een groot deel van zijn leven drijvend op schoon water doorbrengt. Bij de beek komen de weidebeekjuffer en de veel zeldzamere bosbeekjuffer voor. Alpen- en kleine watersalamanders planten zich in het water voort. Langs de oevers van de beek waar vochtminnende vegetaties met echte koekoeksbloem, blauw glidkruid en vooral hennegras groeien, kunnen het bont en het spiegeldikkopje worden aangetroffen. Van beide vlinders leeft de rups op hennegras of pijpestrootje. Het Weerterbos is ook van belang voor de kleine ijsvogelvlinder die graag nectar zuigt uit bramenbloemen. Kamperfoelie is de voedselplant van de rups. Natuurlijk zijn naast deze zeldzame dagvlinders ook de meeste algemene soorten goed vertegenwoordigd. Door gericht beheer gedurende de afgelopen jaren verbetert het leefgebied van de vlinders. In geheel dichtgegroeid bos kunnen ze niet leven, er zijn geen zonnige plekjes meer waar ze zich kunnen opwarmen. Kleinschalig kapbeheer, met onmisbare hulp van vrijwilligers uit de regio, zorgt voor nieuwe open stroken in het bos met genoeg zon en nectarplanten.Op de randen van de laagtes in het Weerterbos komen geleidelijk meer zomereiken en ruwe berken voor. In de ondergroei maken vochtminnende planten plaats voor onder andere boshavikskruid en dalkruid, karakteristiek in oude boslocaties. Op zeer voedselarme plaatsen groeit ook de rode en vooral de blauwe bosbes in de ondergroei. In open bossen en kleine heideveldjes zijn schrale vegetaties met buntgras, struikheide en enkele bremstruiken aanwezig, ideaal voor hazelworm en levendbarende hagedis. Na verschillende natuurherstelprojecten is er ook weer open stilstaand water in het Weerterbos. Oude vennen waren veelal veranderd in dicht wilgenstruweel. Na het verwijderen hiervan en het afgraven van de verrijkte waterbodem liggen er nu weer schitterende vennen in het gebied. Het Koolespeelke aan de oostrand van het gebied is het eerste herstelde ven. Na herstel van de vegetatie, met veel pilvaren op de oever en fonteinkruid in het water, is het nu een paradijs voor libellen. Op een mooie zomerdag zijn er zeker meer dan tien soorten aan te treffen. In het water zwemmen enkele dodaarsjes die in het achtergebleven riet kunnen broeden. De afgelopen jaren is er nog een aantal vennen en moerasjes hersteld, waardoor de variatie in het Weerterbos enorm is vergroot. Een weilandgebied tegen de Brabantse grens is in 2004 ondiep gegraven. Heideherstel is het doel. Ondiepe plasjes vormen nu in het voorjaar nog een geschikt broedgebied voor de kleine plevier . In de zomer drogen deze plasjes op. In de toekomst zal het aandeel open water in het gebied verder toenemen. Het streven is om de waterstand op termijn zeer geleidelijk te verhogen, waardoor waterplanten en -dieren nog beter kunnen gedijen. Het Weerterbos zal veranderen in een bosrijk vennengebied. Aan de noordwestkant van het Weerterbos ligt een open graslandgebied dat hoorde bij de Grashut, een voormalig landbouwbedrijf. Het is nu het centrum van een omrasterd tijdelijk leefgebied voor edelherten. Er leven ongeveer 15 exemplaren van dit imposante dier in een gebied van 150 ha bos en grasland. Het is niet altijd eenvoudig de herten te zien. Overdag liggen ze in dekking in het bos, maar in de ochtend- en avondschemering komen ze ook grazen op de graslandgebieden. Eind 2006 is er op de plek van de afgebroken boerderij de Grashut een uitkijktoren geplaatst. Hier heeft men een grote kans de dieren te zien. Wie weet zijn er ooit mogelijkheden voor daadwerkelijke herintroductie van vrij levende edelherten in en rond het Weerterbos. De dieren die nu in een omrasterd gedeelte van het Weerterbos lopen vormen een eerste stap. Mochten er mogelijkheden zijn in het hele Weerterbos en aangrenzende natuurgebieden, dan worden de rasters weggehaald en lopen de dieren voortaan in totale vrijheid.

Meer info over de edelherten in het Weerterbos: klik op http://edelhertinhetweerterbos.blogspot.nl/