In het Kempen~Broek wordt al twintig jaar hard gewerkt aan de versterking van natuur en recreatie. Met het klimaatproject in het Kempen~Broek worden nu nieuwe stappen gezet om losse natuurgebieden met elkaar te verbinden en waardevol water daarbinnen beter vast te houden.
Het centrale deel van het Kempen~Broek bestaat uit een noord-zuid lopende keten van natuurgebieden in het grensgebied van Belgisch en Nederlands Limburg en Brabant. Echt met elkaar verbonden zijn deze natuurgebieden nog niet. Wegen, kanalen en maïsakkers vormen barrières in het landschap. Er wordt door veel partijen gewerkt aan het overbruggen van die barrières, o.a. door de aanleg van een ecoduct over de autosnelweg A2, wildwaarschuwingssystemen langs andere wegen en uitstapplaatsen voor wild langs kanalen. Hoog op de agenda van het nieuwe klimaatproject staat de verwerving van zogenaamde sleutelhectares: de laatste paar honderd hectaren, die nog tussen de verschillende natuurgebieden in liggen. Met de aankoop van deze sleutelhectares ontstaat een doorlopende natuurverbinding. Dit is aantrekkelijk voor wandelaars en fietsers, maar het is ook van levensbelang voor duizenden planten- en diersoorten.

Schoon water op voorraad
Zoals de naam al zegt is het Kempen~Broek van oorsprong een kletsnat gebied; een laagte, waarin grote en kleinere beekjes vanuit uitgestrekte moerassen hun weg naar de Maas zochten. Dit moeras werkte als een spons die veel regen- en kwelwater opnam en geleidelijk weer vrijgaf. Door kanalisatie van beken en diepe ontwatering in de afgelopen eeuwen is een groot deel van de natuurlijke sponswerking verloren gegaan. Lang was dit een groot voordeel voor de landbouw, maar door klimaatverandering gaan we vaker te maken krijgen met extreme droogte enerzijds en hinderlijke overstromingen anderzijds. Water vasthouden in de moerassen aan de bovenloop van beken wordt daarom steeds belangrijker. Het klimaatproject biedt dankzij de uitbreiding van het natuuroppervlak in het Kempen~Broek , de mogelijkheid om de afvoer van water vertragen. Daardoor zal tijdens natte perioden in de steden en dorpen benedenstrooms minder wateroverlast optreden. In hete zomers kunnen de natte natuurgebieden water afgeven aan de omgeving; droogteschade in de landbouw wordt hierdoor beperkt. Water- en moerasplanten zuiveren bovendien het water, waardoor mens en natuur hier kunnen genieten van kraakheldere beekjes en plassen.

Doorstroommoerassen en broekbossen
De bijzondere waterkwaliteit en het afwisselende landschap vertalen zich in een grote biologische rijkdom. Naast weelderige broekbossen vol wielewalen en wespendieven, vinden we er schrale graslanden met bloeiende anjers en zeldzame parelmoervlinders. Door het schone kwelwater langer vast te houden kan de biodiversiteit nog verder toenemen. De overgangen tussen bos en grasland zijn nu nog vaak keihard, van elkaar gescheiden door prikkeldraad. Gevarieerde, natuurlijke bosranden, waarbij het bos via struweel en bloemenruigte geleidelijk overgaat in grasland, ontstaan door natuurlijke begrazing waarin paarden, runderen en herten een grote rol spelen. In het Stramprooierbroek zijn de eerste resultaten hiervan al te zien. Deze bosranden zijn rijk aan insecten, vogels en kleine zoogdieren.

Ook benieuwd wat er in het GrensPark Kempen~Broek allemaal gezien is aan flora en fauna?
Alle waarnemingen die aan de Belgische kant zijn gedaan zijn te zien op kempenbroek.waarnemingen.be. Voor waarnemingen aan de Nederlandse zijde kunt u terecht op kempenbroek.waarneming.nl.

Vrijwillige kavelruil
In het Kempen~Broek liggen natuurgebiedjes en landbouwgronden vaak dicht naast elkaar. Dat is onhandig, want de natuur is hier gebaat bij hoge grondwaterstanden, terwijl de landbouw het hele jaar door graag droge voeten houdt. Door landbouwenclaves uit het laaggelegen natuurgebied te ruilen kan iedereen aan zijn trekken komen. Gelukkig voor de boeren is er in het gebied veel goede ruilgrond beschikbaar; van de overheid of van collega’s die er mee ophouden. Via vrijwillige kavelruil zorgt dit klimaatproject niet alleen voor aantrekkelijke, natte natuurgebieden, maar ook voor een betere verkaveling van de landbouwgronden. Bovendien wordt afgegraven grond uit het natuurgebied gebruikt om landbouwpercelen te verbeteren. Tenslotte kunnen boeren die dat willen een rol spelen bij het beheer van de natuurgebieden.

Vier halen, één betalen
Niet alleen de natuur, maar ook recreatie, landbouw en waterbeheer profiteren van de maatregelen in het Kempen~Broek. Investeren in deze sectoren loont. Het vraagt om een geconcentreerde inzet van geld voor dit gebied. ARK, Habitura en het Regionaal Landschap Kempen en Maasland zijn erin geslaagd om, naast eigen middelen, ook externe geldstromen aan te boren van het Nederlandse Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu en de Europese Unie. Met financiële steun van de Nederlandse Provincie Limburg is zelfs een fonds voor grondverwerving opgezet dat zich zelf zal terugverdienen. Gaat er elders in de regio, bijvoorbeeld door woningbouw of wegverbreding natuur verloren, dan kan het betreffende bedrijf of de overheid dit compenseren door te investeren in natuurontwikkeling in het Kempen~Broek. Ook bedrijven die hun CO2-uitstoot willen compenseren met de aanleg van nieuwe natuur willen we vragen om juist in deze regio te investeren. Tenslotte moet een hechte samenwerking met de waterschappen ervoor zorgen dat ook watergeld optimaal benut wordt in deze natuurlijke spons.

Alle wandelpaden in Kempen~Broek zijn op eenzelfde manier bewegwijzerd. Je steekt ongemerkt de grens over. Wandelroutes vertrekken aan een startplek met parking. De routes zijn lusvormig zodat je hier na je tocht terug aankomt. Je kan alle lussen in twee richtingen wandelen.

Een lus herken je aan een kleur en bijhorend figuur. Bijvoorbeeld een oranje bol of een rode driehoek. Deze worden gedurende de hele wandeling op houten palen herhaald zodat je zonder zoeken op pad kan. Sommige lussen lopen een tijdje gelijk op. De palen dragen vaak meerdere symbolen. Je kan dus makkelijk op een andere lus overstappen! Je komt altijd terug uit op je startplek. De afstanden die bij een lus horen, staan steeds vermeld op het startbord en op de wandelkaart. De wandelkaart is een aanrader: je bent meer geïnformeerd over het gebied en je kan op elk moment zien waar je wandelt. Dat is wel handig als je halverwege op een nieuwe lus wil overstappen.
Op elke startplek vind je een overzichtsbord van de wandelroutes.
Hou je van een stevige wandeling? Dan is de lange afstandswandeling een test voor jou. In totaal is hij 104 kilometer, maar je kan op 7 plaatsen een inkorting kiezen.