Mooie rondwandeling door Leudal met meanderende beken.

Start: café-zaal Dennenoord, Opde Bos 6, 6088 NA Roggel, tel. (0031) 0475-491284.

Pauze na ca. 6 km: café-restaurant St. Elisabeths Hof, Roggelsweg 56, 6081 NP Haelen,

tel. (0031) 0475-491829, website: www.elisabethshof.nl

Gelegen in de gemeente Leudal vormt het natuurgebied Leudal het visitekaartje van deze regio. Veelvuldig bezongen en beschreven, steeds weer terugkerend in brochures, toespraken en verhalen, hebben de inwoners zich vereenzelvigd met “hun” natuurgebied. En terecht! Want waar vind je binnen onze landsgrenzen nog een cultuurlandschap dat zoveel te bieden heeft op het gebied van ontstaansgeschiedenis, archeologie, streekhistorie, natuur, bos en landschap en waarin het bovendien ook nog eens uiterst prettig is om te recreëren.

Het huidige landschap kent een lange wordingsgeschiedenis, waarvan de nog zichtbare en herkenbare sporen teruggaan tot ver in de laatste ijstijd. Zowel de bodemopbouw als het reliëf van het maaiveld van het gebied vinden hun ontstaan in de ijswoestijnen van duizenden jaren geleden. Tijdens gigantische zandstormen zijn hier dikke pakketten dekzand afgezet en zijn metershoge stuifzandgordels of zandduinen in het Leudal ontstaan. Juist dit reliëf vormt in combinatie met de vaak diep door de beken uitgeslepen, vaak ravijnachtige beekdalen, relatief grote hoogteverschillen in het landschap en biedt daarmee charme en verrassing aan de bezoeker.

Na de laatste ijstijd, de Würm-ijstijd, die circa 10.000 jaar geleden eindigde, heeft de mens zich blijvend in deze streken gevestigd. Het landschap is afwisselend ontgonnen en weer verwilderd, maar laat in ieder geval een grote hoeveelheid sporen zien van de aanwezigheid van elkaar opvolgende culturen: van Rendierjagers en Bronstijd-mens tot Romein en Middeleeuwer. Niet alleen verborgen in de bodem – in de vorm van vuurstenen voorwerpen en in brons gegoten strijdbijlen, in elegant en kostbaar vaatwerk of grof geglazuurde drinkbekers – maar ook in grafheuvels, in eeuwenoude patronen in het landschap, in houtwallen, voormalige schapendriften, kastelen en boerderijen, wind- en watermolens, kloosters, kerken en kapellen. Al deze nog zichtbare elementen verraden een woelige geschiedenis, een speelbal van steeds naar meer grond hongerende machten, en een diep wortelend en rijk ontwikkeld religieus leven.

En naast dit alles kent het Leudal ook een bijzonder landschap en een zeer gevarieerde natuur. Het landschap ademt op vele plaatsen nog de sfeer van het landgebruik van vroeger. In combinatie met de ligging van de boerderijen op de overgang van beekdal naar hogere gronden, worden weiden en hooilanden vooral aangetroffen in de directe omgeving van de beek, waar ze konden profiteren van de afzetting van vruchtbaar slib bij jaarlijkse overstromingen. Bouwlanden kwamen juist op de hogere gronden voor, waar ze niet het risico van overstromingen liepen. Boomgaarden en groentetuinen bevonden zich direct rondom de bebouwing. Dit patroon is nog altijd in het Leudal herkenbaar.

Dankzij de beperkingen van het landbouwsysteem (met geringe technische middelen, een tekort aan meststoffen en zonder gewasbeschermingsmiddelen werden vaak eeuwenlang dezelfde gewassen op een kleinschalige manier verbouwd) kon zich een aan dit systeem aangepaste natuur ontwikkelen.

Nú worden de natuurwaarden van het Leudal voor een groot deel bepaald door de beekdalen van Haelense Beek, Leubeek en Zelsterbeek.

Door de combinatie van een bijzonder reliëf, een afwijkend microklimaat, een beekdalbodem met veengronden en de invloed van verschillende watertypen (oppervlaktewater en grondwater) zijn juist de beekdalen van een bijzonder karakter. De kwelmoerasjes, de elzenbroekbossen, de overgangen naar rijk ontwikkelde hellingen met elzen-eikenbos en eiken-beukenbos en centraal in het dal een fraai slingerende en steeds weer opnieuw vol verrassingen opduikende beek, bieden plaats aan tal van zeldzame planten en dieren en zijn een genot voor de op de beleving van natuur en landschap gerichte bezoeker. Naast een uitbundig plantenleven in het voorjaar, met tapijten van geel speenkruid en als met sneeuwvlokken bespikkelde begroeiingen van grootbloemmuur, dalkruid en lelietje der dalen, zijn het ook de galmende concerten van de vele broedvogels, die het verblijven in het gebied zeer aangenaam maken. De geheimzinnigheid van de vaak lokkende, fluisterende en kabbelende beken versterken het gevoel van natuurbeleving in hoge mate.

Maar ook buiten de beekdalen, op de hogere gronden, is het Leudal de moeite waard. Naast het nog overheersende dennenbos is er steeds meer loofbos, soms in een aangename menging met naaldhout. De heischrale graslanden en de nog resterende stukjes heide vormen samen met de aanwezige en modern beheerde landerijen een landschap dat nu eens dicht en gesloten is, dan weer vol afwisseling en openheid met prachtige vergezichten. Ook hierin doen zich weer veel, maar nu andersoortige natuurwaarden voor. Voor de wandelaar bieden de hogere gronden bij uitstek de gelegenheid voor lange en stille wandelingen, waarbij men ondanks de hoge bezoekersaantallen in het Leudal en anders dan in de beekdalen, maar weinig andere bezoekers tegenkomt.

Kortom, de bezoeker die met respect voor de waarden van dit gebied het Leudal doorkruist, kan hierin volop aan zijn trekken komen.

Verdere informatie onder