IT GREATE EAR IN BURUM

Jan Abrahamse (uit Noorderbreedte)

In de weilanden ten noordwesten van het Friese terpdorpje Burum staan grote wildvreemde witte schotels. In de omgeving zijn ze volledig door de bevolking geaccepteerd sinds Koningin Juliana het Grondstation voor Satellietcommunicatie in 1973 opende. Ze maken immers wereldwijde telefoonverbindingen mogelijk. De officiële naam luidt ‘Satellietgrondstation 12’, maar iedereen in Burum en omgeving noemt het ‘It Greate Ear’ (het grote oor). Het is het enige grondstation in Nederland voor internationale verbindingen via telecommunicatiesatelliet.

In 1945 voorspelde de science fiction auteur Arthur C. Clarke al het gebruik van satellieten als relaisstations om grote afstanden te kunnen overbruggen. De voorspelling van Clarke is volledig uitgekomen want in 1964 werd Intelsat opgericht, een organisatie waarin een aantal telecombedrijven waaronder de PTT, ging samenwerken om satellieten te gebruiken voor het over een grote afstand transporteren en uitzenden van telefoongesprekken en tv-beelden.
In het grondstation wordt via het gewone telefoonnet en straalzenders het Europese en intercontinentale verkeer vanuit Nederland en een aantal omringende landen verzameld. Het station in Burum fungeert als toegangspoort. Antennes stralen het verkeer op naar een van de boven de aarde hangende satellieten. Overal ter wereld zijn soortgelijke stations gevestigd die dit verkeer uit Burum weer opvangen en via een eigen kabelnet doorzenden naar de uiteindelijke bestemming. Het 25 hectare grote terrein is eigendom van KPN Satcom en het grondstation wordt gerund door Xantic, een dochteronderneming van KPN, die ook vestigingen heeft in Noorwegen en Australië.

Global war on terrorism
Naast de antennes die gebruikt worden voor de telecommunicatie, heeft het Ministerie van Defensie een deel van het terrein gekocht om er een aantal schotelantennes te plaatsen voor het afluisteren van satellietverkeer. Deze ‘afluisterschotels’ staan in dienst van de Nationale Signals Intelligence Organisatie (NSO), een projectorganisatie van de Algemene en Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten. In het kader van het actieplan Terrorismebestrijding en Veiligheid zorgt de NSO voor 22 nieuwe schotels, en daarmee wordt Nederland de grootste ‘luistervink’ van Europa. Inmiddels zijn zes van die schotels gebouwd en vier in aanbouw. Het zijn grote ronde schotels met een diameter van 11 meter en kleinere ‘wafelijzers’ met een doorsnee van 4 meter. De schotels zijn uitsluitend bedoeld als grote schepnetten die alles kunnen oppikken wat door de ruimte zweeft. Telefoongesprekken binnen Nederland worden er niet afgeluisterd; nationale communicatie via de kabel en mobiele-telefoonverkeer is beschermd. Aftappen van gesprekken door de politie is gebonden aan strenge beperkingen en voorwaarden.
De geheime diensten plukken met de schotels (internationale) telefoongesprekken, faxberichten en e-mails uit de lucht. Deze militaire activiteit is een regelrecht gevolg van de aanslag op het World Trade Centre in New York op 11 september 2001. Moslimextremisme wordt momenteel gezien als de meest gevaarlijke bedreiging.

Tegengaan massavernietigingswapens
In Zoutkamp heeft Defensie ook al 26 jaar twee afluisterschotels staan en het ministerie wilde de twintig nieuwe schotels eigenlijk hier plaatsen. Het bestemmingsplan van Zoutkamp bood echter onvoldoende ruimte en een aantal bewoners procedeerde ertegen uit vrees voor aanslagen. De Raad van State oordeelde dat het ministerie het risico van een aanslag had moeten meewegen.
In Burum, waar de spionageschotels vervolgens gepland werden, denkt de bevolking verschillend over dit punt. In de Tweede Kamer zijn er vragen over gesteld. Op de vraag aan minister Kamp of hij ook denkt dat de nieuwe schotels een mogelijk doelwit zijn, of kunnen worden, antwoordde hij dat hiervoor geen aanwijzingen bestaan. De schotels zijn, aldus de minister, noodzakelijk om de informatiepositie van de Algemene en Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten te versterken ten behoeve van terrorismebestrijding en het tegengaan van massavernietigingswapens.